Epilepsiya müxtəlif növləri və klinik təzahürləri olan nevroloji xəstəlikdir. Absans epilepsiya və huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalar şüurun dəyişməsi ilə müşayiət olunduğuna görə bəzən qarışdırılır. Bu yazıda onların əsas oxşar cəhətlərini, fərqlərini və dəqiq diaqnostika üsullarını izah edəcəyik.
1. Absans Epilepsiya və Huşun Pozulması ilə Müşayiət Olunan Fokal Tutmaların Oxşar Cəhətləri: Niyə Onları Qarışdırırlar?
Həm absans epilepsiya, həm də huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalar (keçmiş adıyla kompleks fokal tutmalar) pasiyentdə şüurun dəyişməsi ilə müşayiət olunur. Bu oxşar cəhətlər həm xəstələr, həm də bəzi hallarda nevroloqlar üçün diferensial diaqnozu çətinləşdirə bilər.
• Şüurun pozulması: Hər iki növdə tutma zamanı pasiyentin şüuru dəyişir, ətraf aləmlə əlaqəni qismən və ya tamamilə itirə bilər.
• Əlamətləri: Absans epilepsiyası zamanı xəstə qısa müddət ərzində donmuş vəziyyətdə qalır, gözləri boş baxır. Huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalarda isə pasiyent avtomatizmlər (məsələn, dodaqları yalama, paltarını çəkmə, qeyri-ixtiyari hərəkətlər) nümayiş etdirə bilər, lakin bu hərəkətlər bəzən absansla səhv salına bilər.
• Ətraf aləmə cavabın azalması: Hər iki növdə pasiyent tutma zamanı çağırışlara cavab verməyə bilər.
• EEG dəyişikliklərinin olması: Hər iki halda elektroensefaloqrafiyada (EEG) epileptiform fəaliyyət qeydə alına bilər.
Bu oxşar cəhətlər diaqnozu çətinləşdirir və bəzən nevroloqların absansı huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalarla səhv salmasına səbəb olur.
1. Absans Epilepsiya və Huşun Pozulması ilə Müşayiət Olunan Fokal Tutmaların Oxşar Cəhətləri: Niyə Onları Qarışdırırlar?
Həm absans epilepsiya, həm də huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalar (keçmiş adıyla kompleks fokal tutmalar) pasiyentdə şüurun dəyişməsi ilə müşayiət olunur. Bu oxşar cəhətlər həm xəstələr, həm də bəzi hallarda nevroloqlar üçün diferensial diaqnozu çətinləşdirə bilər.
• Şüurun pozulması: Hər iki növdə tutma zamanı pasiyentin şüuru dəyişir, ətraf aləmlə əlaqəni qismən və ya tamamilə itirə bilər.
• Əlamətləri: Absans epilepsiyası zamanı xəstə qısa müddət ərzində donmuş vəziyyətdə qalır, gözləri boş baxır. Huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalarda isə pasiyent avtomatizmlər (məsələn, dodaqları yalama, paltarını çəkmə, qeyri-ixtiyari hərəkətlər) nümayiş etdirə bilər, lakin bu hərəkətlər bəzən absansla səhv salına bilər.
• Ətraf aləmə cavabın azalması: Hər iki növdə pasiyent tutma zamanı çağırışlara cavab verməyə bilər.
• EEG dəyişikliklərinin olması: Hər iki halda elektroensefaloqrafiyada (EEG) epileptiform fəaliyyət qeydə alına bilər.
Bu oxşar cəhətlər diaqnozu çətinləşdirir və bəzən nevroloqların absansı huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalarla səhv salmasına səbəb olur.
2. Absans Epilepsiya və Huşun Pozulması ilə Müşayiət Olunan Fokal Tutmaların Fərqləri
Bu epilepsiya növləri ,əsasən, yaranma mexanizmi, klinik təzahürləri və EEG nəticələri ilə fərqlənir:
• Mənşəyi: Absans epilepsiyası generalizə olunmuş epilepsiyadır və beynin hər iki yarımkürəsini eyni anda əhatə edir. Huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalar isə lokal (fokal) mənşəlidir və konkret bir beyin nahiyəsindən qaynaqlanır.
• Yaş qrupu: Absans epilepsiyası, əsasən, uşaqlarda (4-14 yaş) müşahidə olunur və yeniyetməlik dövründə yox ola bilər. Huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalar isə istənilən yaşda meydana gələ bilər.
• Tutmanın müddəti: Absans tutmaları çox qısadır (5-15 saniyə) və qəfil başlayıb qəfil bitir. Huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalar isə 30 saniyədən bir neçə dəqiqəyə qədər davam edə bilər.
• Klinik təzahürlər:
• Absans epilepsiyasında pasiyent sadəcə donur, gözləri boş baxır, bəzən yüngül göz qırpması və ya çənə hərəkətləri ola bilər.
• Huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalarda isə bədən hərəkətləri, emosional dəyişikliklər və ya sensor halüsinasiyalar müşahidə oluna bilər.
• Tutma sonrası vəziyyət: Absans epilepsiyası zamanı pasiyent tutmadan dərhal sonra tam normal vəziyyətə qayıdır. Huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalardan sonra isə pasiyentdə dəqiqələr boyunca çaşqınlıq, yorğunluq və yaddaş pozğunluğu müşahidə edilə bilər.
• EEG dəyişiklikləri:
• Absans epilepsiyasında EEG-də generalizə olunmuş 3 Hz spayk-dalğa tipli epileptiform aktivlik qeydə alınır.
• Huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalarda isə tutmanın qaynaqlandığı beyin nahiyəsində fokal epileptiform dəyişikliklər görünür.
3. Diferensial Diaqnostika: Hansı Metodlar Seçilməlidir?
Düzgün diaqnoz üçün aşağıdakı məlumatlar vacibdir:
• Klinik anamnez: Tutmaların müddəti, pasiyentin davranışı, şüur/huşun vəziyyəti və tutmadan sonrakı period araşdırılmalıdır.
• Tutmaların müşahidəsi: Əgər mümkündürsə, xəstənin yaxınlarından tutmaların video görüntüsünü çəkmələri istənilə bilər.
• EEG müayinəsi:
• Absans epilepsiyasının təsdiqi üçün hiperventilyasiya testi edilə bilər, çünki bu test absans tutmaları provokasiya edə bilər.
• Huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalar üçün isə uzunmüddətli EEG monitorinqi tövsiyə edilir.
• MRT (Maqnit Rezonans Tomoqrafiya): Huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmaların səbəbini (şiş, beyin travması, anomaliya və s.) müəyyən etmək üçün istifadə edilir.
4. Epilepsiyanın Diaqnostikasında İstifadə Olunan Əsas müayinə metodları:
• EEG (Elektroensefaloqrafiya): Beyində epileptik aktivliyi aşkar etmək üçün əsas alətdir.
• Video-EEG monitorinq: Xüsusilə huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalarla absans epilepsiyası arasında fərq qoymaq üçün vacibdir.
• MRT və KT (Kompüter Tomoqrafiya): Beyin strukturlarındakı anormallıqları aşkarlamaq üçün istifadə edilir.
• Genetik testlər: Absans epilepsiyanın genetik əsaslarını araşdırmaq üçün tövsiyə edilə bilər.
Nəticə
Absans epilepsiya və huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalar klinik cəhətdən oxşar görünsə də, fərqli mənşəyə və müalicədə fərqli yanaşmalara malikdir. Doğru diaqnoz qoymaq üçün təcrübəli nevroloqun müayinəsi və dəqiq diaqnostik metodlar tələb olunur. Gecikmədən mütəxəssisə müraciət edin!
Bu epilepsiya növləri ,əsasən, yaranma mexanizmi, klinik təzahürləri və EEG nəticələri ilə fərqlənir:
• Mənşəyi: Absans epilepsiyası generalizə olunmuş epilepsiyadır və beynin hər iki yarımkürəsini eyni anda əhatə edir. Huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalar isə lokal (fokal) mənşəlidir və konkret bir beyin nahiyəsindən qaynaqlanır.
• Yaş qrupu: Absans epilepsiyası, əsasən, uşaqlarda (4-14 yaş) müşahidə olunur və yeniyetməlik dövründə yox ola bilər. Huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalar isə istənilən yaşda meydana gələ bilər.
• Tutmanın müddəti: Absans tutmaları çox qısadır (5-15 saniyə) və qəfil başlayıb qəfil bitir. Huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalar isə 30 saniyədən bir neçə dəqiqəyə qədər davam edə bilər.
• Klinik təzahürlər:
• Absans epilepsiyasında pasiyent sadəcə donur, gözləri boş baxır, bəzən yüngül göz qırpması və ya çənə hərəkətləri ola bilər.
• Huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalarda isə bədən hərəkətləri, emosional dəyişikliklər və ya sensor halüsinasiyalar müşahidə oluna bilər.
• Tutma sonrası vəziyyət: Absans epilepsiyası zamanı pasiyent tutmadan dərhal sonra tam normal vəziyyətə qayıdır. Huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalardan sonra isə pasiyentdə dəqiqələr boyunca çaşqınlıq, yorğunluq və yaddaş pozğunluğu müşahidə edilə bilər.
• EEG dəyişiklikləri:
• Absans epilepsiyasında EEG-də generalizə olunmuş 3 Hz spayk-dalğa tipli epileptiform aktivlik qeydə alınır.
• Huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalarda isə tutmanın qaynaqlandığı beyin nahiyəsində fokal epileptiform dəyişikliklər görünür.
3. Diferensial Diaqnostika: Hansı Metodlar Seçilməlidir?
Düzgün diaqnoz üçün aşağıdakı məlumatlar vacibdir:
• Klinik anamnez: Tutmaların müddəti, pasiyentin davranışı, şüur/huşun vəziyyəti və tutmadan sonrakı period araşdırılmalıdır.
• Tutmaların müşahidəsi: Əgər mümkündürsə, xəstənin yaxınlarından tutmaların video görüntüsünü çəkmələri istənilə bilər.
• EEG müayinəsi:
• Absans epilepsiyasının təsdiqi üçün hiperventilyasiya testi edilə bilər, çünki bu test absans tutmaları provokasiya edə bilər.
• Huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalar üçün isə uzunmüddətli EEG monitorinqi tövsiyə edilir.
• MRT (Maqnit Rezonans Tomoqrafiya): Huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmaların səbəbini (şiş, beyin travması, anomaliya və s.) müəyyən etmək üçün istifadə edilir.
4. Epilepsiyanın Diaqnostikasında İstifadə Olunan Əsas müayinə metodları:
• EEG (Elektroensefaloqrafiya): Beyində epileptik aktivliyi aşkar etmək üçün əsas alətdir.
• Video-EEG monitorinq: Xüsusilə huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalarla absans epilepsiyası arasında fərq qoymaq üçün vacibdir.
• MRT və KT (Kompüter Tomoqrafiya): Beyin strukturlarındakı anormallıqları aşkarlamaq üçün istifadə edilir.
• Genetik testlər: Absans epilepsiyanın genetik əsaslarını araşdırmaq üçün tövsiyə edilə bilər.
Nəticə
Absans epilepsiya və huşun pozulması ilə müşayiət olunan fokal tutmalar klinik cəhətdən oxşar görünsə də, fərqli mənşəyə və müalicədə fərqli yanaşmalara malikdir. Doğru diaqnoz qoymaq üçün təcrübəli nevroloqun müayinəsi və dəqiq diaqnostik metodlar tələb olunur. Gecikmədən mütəxəssisə müraciət edin!
Dr. Nevroloq-epileptoloq Ülviyyə Quliyeva
Qəbula yazılmaq üçün əlaqə nömrəsi
+994 50 609 80 12
İş yeri: MediClub Kids
30A İzzət Nəbiyev küç, Bakı 1073, Azərbaycan
● Epilepsiya Əleyhinə Beynəlxalq Liqanın (ILAE) 2011-ci ildən üzvü.
● Boston Children's Hospitalda postdoctoral fellowship təhsili.
Instagram :
https://www.instagram.com/nevroloq_ulviyya_guliyeva/?hl=en